Geschiedenis van hoogteziekte

Een klein stukje uit de historie van de ontdekking van hoogteziekte

‘En dan, terwijl men de Grote Hoofdpijnberg, de Kleine Hoofdpijnberg, het Rode Land, en de Koortshelling over trekt, worden de mannen koortsig, zij worden bleek, en zij krijgen aanvallen van hoofdpijn en braken; de ezels en het vee zijn alle in dezelfde conditie.’ Citaat uit de Ch’ien Han Shu, Pan Ku, 32-92 C.E.

Uit deze passage blijkt dat de Chinezen wisten dat het verblijf op hoogte klachten met zich meebrengt die we tegenwoordig onder ‘hoogteziekte’ rangschikken, tenminste waar het gaat over hoofdpijn, braken en daarmee verband houdende bleekheid. De koorts kunnen we minder goed in dit verband plaatsen, al wordt in sommige verslagen over hoogteziekteperikelen wel van een lichte temperatuursverhoging gesproken. Ongeveer 400 jaar later treffen we in de Chinese geschriften de eerste beschrijvingen aan van wat we nu longoedeem noemen, een van de gevaarlijkste ziekten die je in de bergen kunt oplopen. De boeddhistische monnik Fâ-hien, die met een metgezel een bergpas in De Kleine Sneeuwbergen (waarschijnlijk gelegen in het huidige Afghanistan) oversteekt, beschrijft hoe deze metgezel ziek wordt: Hwuyking kon niet verder lopen. Een wit schuim kwam uit zijn mond, en hij zei tegen Fâ-hien: ‘Ik kan niet langer leven. Jij moet hier onmiddellijk vandaan, anders gaan we allebei dood.’ Met deze woorden stierf hij.Deze beschrijving is zo typisch voor het eindstadium van longoedeem dat er geen twijfel over de diagnose kan bestaan.

In de achttiende eeuw wordt de samenstelling van lucht bekend, Priestley ontdekt de zuurstof. Lavoisier weet de aard en samenstelling van in- en uitgeademde lucht te achterhalen. In dezelfde tijd wordt in Frankrijk de luchtballon uitgevonden. Deze maakt het voor het eerst mogelijk de effecten van hoogte op mensen te bestuderen, los van andere in het hooggebergte optredende problemen als vermoeidheid, koude en uitdroging. De ernstige gevolgen van acuut zuurstoftekort na een snelle stijging tot hoogten van 7 km of meer is een aantal ballonvaarders fataal geworden. Met hoogteziekte heeft dit verschijnsel overigens niets van doen, maar dat begreep men toen nog niet. Tegen het einde van de achttiende eeuw beginnen mensen echter ook steeds hoger te klimmen. De schadelijke effecten daarvan worden steeds duidelijker en geleidelijk aan beter begrepen. De ‘Golden Age of Exploration’ breekt aan en nu wordt het menens in de bergen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een citaat van Whymper, een van de beroemdste beklimmers van hoge bergtoppen: ‘Ik lag op mijn rug, net als mijn metgezellen, geheel buiten gevecht gesteld, en niet tot de minste inspanning in staat. We wisten dat de vijand daar was, en dat we te maken hadden met onze eerste aanval van hoogteziekte. We hadden koorts, ernstige hoofdpijn, konden alleen ademhalen met wijd open mond en waren zeer kortademig. Dit… veroorzaakte een sterke dorst, die we niet konden lessen… we konden slechts kleine teugjes nemen… voor we een slok konden doorslikken werden we weer tot ademhalen gedwongen…’

Veel ongevallen in de bergen zijn het gevolg van een combinatie van hoogteziekte, vermoeidheid, en roekeloosheid. Dat betekent dat de meeste te vermijden zijn als je verstandig klimt en vooral ook daalt! De uiteindelijke beklimming van de hoogste berg ter wereld werd in 1953 gerealiseerd door Hillary en Tensing, zij het met extra zuurstof. In 1978 werd deze berg voor het eerst zonder gebruik van extra zuurstof beklommen, door Messner. Dat het niet gemakkelijk was blijkt uit een notitie die hij maakte: ‘After every step we huddle over our axes, mouth agape, struggling for sufficient breath to keep our muscles going. I have the feeling I am about to burst apart. As we get higher, it becomes necessary to lie down to recover our breath… At a height of 8800 meters we can no longer keep on our feet while we rest. We crumpled to our knees, clutching our axes… Breathing becomes such a strenuous business that we scarcely have strength left to go on. Every ten or fifteen steps we collapse into the snow to rest, then crawl on again…’

Lees meer over de historie in ‘Hoe blijf ik gezond in de hoogte’.

Jungfrau disaster 1887; niet alleen hoogteziekte maar vooral ongevallen kosten slachtoffer in de bergen!

Jungfrau_disaster_1887

Hillary step, een uur voor de Everest diaster 1997: 7 doden door een combinatie van hoogteziekteproblemen, onveilig handelen, en slecht weer.

Everest_disaster_1997

Hoogteacclimatisatie

Levamondo vof | BTW nummer: BE0896571196 | Bergstraat 24, 1850 Grimbergen | T: +32(0)2 588 20 72 | E-mail: info@levamondo.com